Kanser taraması pet sonucu kaç günde çıkar

Pozitron Emisyon Tomografisi PET CT Nedir ?

PET görüntüleme veya PET taraması , olarak da adlandırılan pozitron emisyon tomografisi, iki ayrı cihazın birleştirilerek tek bir cihaz haline getirildiği hibrid bir moleküler görüntüleme yöntemidir. 

İnsan vücudunda gerçekleşen biyokimyasal ve fonksiyonel olayların non-invaziv ve kantitatif değerlendirilmesine olanak sağlar. Günümüzde en yaygın kullanılan PET radyofarmasötiği Flor-18 (F-18) ile işaretli glukoz analoğu olan florodeoksiglukozdur.

Özellikle onkolojide tümörün saptanması, derecesinin belirlenmesi (evreleme), tedaviye yanıtın değerlendirilmesi, nüks/metastaz şüphesi ve tümör belirteçlerinde yükselmesi durumunda yeniden evreleme, radyoterapi planlaması ve bazı durumlarda mevcut olan kitlenin iyi yada kötü huylu olup olmadığının tespit edilmesinde kullanılan en ileri medikal görüntüleme tekniğidir. 

Günümüzde gelişmiş ülkelerde kanserden ölüm oranı tüm ölüm sebepleri arasında ikinci sıradadır. Bunun da ilk sırasında akciğer kanserleri yer almaktadır. Kanser tedavisinin başarısında en önemli etken erken tanı  ve doğru evreleme yani vücuda yayılmasının tespitidir.

Kanser yayılımının doğru ve erken olarak belirlenmesi tedavi kararını etkilemekte ve sağ kalım oranını artırmaktadır. Pet ct çalışmaları metabolik değişiklikleri gösterdiği için lezyon hakkında diğer görüntüleme yöntemlerinden çok daha erken bilgi vermekte, BT ile de anatomik lokalizasyon ve detay gösterildiğinden PET BT çalışmaları hastalığın erken tanısına ve doğru evrelendirilmesine önemli katkı sağlamaktadır. 

PET/CT çalışmasıda görüntüleme alanları:

Tüm vücut PET/CTgörüntüleme: Kafanın en üst düzeyinden ayak ucuna kadar yapılan görüntülemedir. 

Gövde görüntüleme: Kafa tabanından uyluk orta kesimine kadar yapılan görüntülemedir. Pek çok onkolojik hastalık için önemli olan vücut bölgelerini içerir. Eğer gereklilik varsa kraniyum dahil edilebilir. 

Bölgesel görüntüleme: Sınırlı bir vücut bölgesinde tümör ilişkili değişiklikleri görüntülemek üzere yapılır. Yalnız serebral ve serebellar dokuyu kapsayan beyin görüntüleme ile kombine tüm vücut ya da gövde görüntüleme. 

PET/CT görüntülemede atenüasyon ve saçılım düzeltmesi CT transmisyon datası ile yapılır. PET/CT çalışmasında kullanılan doz ve oral ya da intravenöz kontrast madde kullanılıp kullanılmamasına göre değişkenlik gösteren farklı CT yöntemleri kullanılabilir: 

Düşük-doz CT: Yalnızca atenüasyon düzeltmesi ve anatomik korelasyon amacı ile kullanılan, tanısal radyolojik görüntüleme amacı ile yapılmayan CT görüntülemedir. 

Tanısal CT: İntravenöz ve/veya oral kontrast ajan kullanılarak ya da kullanılmayarak, düşük doz CT görüntülemeden daha yüksek X-ışını dozları ile elde edilen CT görüntülemedir. 

PET/CT nin yaygın kullanım alanları

Günümüzde F-18 FDG PET/BT onkolojik hastaların yönetiminde önemli köşe taşlarından biri haline gelmiştir.

Benign/malign lezyonların ayrımı; tanı amaçlı PET/CT çekimi diğer yöntemlerle tespit edilen malignite şüpheli kitlelerde metabolik karakterizasyon amacıyla kullanılır.  

Primer tümör odağının saptanması; primeri bilinmeyen tümör metastazı varlığında primer tümör yerini belirlemek için, özellikle baş-boyun ve karaciğer metastazlarında sıklıkla kullanılmaktadır. 

Malignite tanısı alan hastalarda evreleme ; evreleme, kanser tanısı almış hastalarda hastalığın yaygınlığının belirlenmesini ifade eder. 

Kanser tanısı ile tedavi uygulanan hastalarda tedavi yanıtının değerlendirilmesi ; Tedaviye yanıtın değerlendirilmesi, kemoterapi (KT) veya RT’nin tamamlanmasından sonra tümörün verdiği yanıtı araştırmaya yönelik bir ifadedir. 

Tümör belirteç yüksekliği saptanan hastalarda tümör rekürrensinin araştırılması 

Tanı için biyopsi yapılacak bölgenin belirlenmesi

Radyoterapi planlamada rehberlik amaçlı ; özellikle baş-boyun, akciğer ve jinekolojik maligniteler başta olmak üzere tümör volümü ve sınırları hipermetabolik alana göre belirlenir.

Resim 1. Koronal PET / BT görüntüleri, bir hastada gribal enfeksiyondan  2 hafta sonra (oklar) yanlış pozitif aksiller lenf nodu bulgusu görülüyor. Supraklaviküler yumuşak dokularda metabolik olarak aktif yağa karşılık gelen hafif yoğun,  FDG tutulumu görülüyor.

Resim 2 . PET CT’nin koronal, sagital ve aksial kesitleri, tedavi öncesi  PET-CT çalışmasında (üstte) sağ memede yoğun artmış FDG tutulumu bulunan odak görülmekte. Takip çalışması, kemoterapi tamamlandıktan sonra, sağ meme tümörünün (altta) tamamen kaybolduğu görülmekte.

Resim 3. Meme kanserli bir hastada metastazı düşündüren karaciğerde yoğun artmış FDG tutulumu gösteren odak PET-CT’nin koronal ve aksial kesiti (A). Takip çalışması, 6 seans kemoterapiden sonra, karaciğer lezyonunun (B) tamamen kaybolduğu görülmekte.

PET CT de Hasta hazırlığı

Tetkikten bir gün önce başlayan hazırlık dönemi vardır. Öncelikle hastaların istirahat etmeleri yoğun kas aktivitelerinde bulunmamaları, bol su tüketmeleri önerilir. Yine sigara ve kahve içilmemesi önerilir. Çekimden en az 4 saat önceyi içine alan açlık gereklidir.

Ama su içmeye devam edilmelidir. Bu durum pratikte sabah PET/CT çekimi olan hastanın bir gece önce gece yarısından başlayarak aç olması ve önceki akşam tercihen karbonhidrat içeriği düşük hafif bir akşam yemeği yemesi ve alkol tüketimi yapmaması anlamına gelir.

Eğer PET/CT çalışması öğleden sonraya planlanmış ise F-18 FDG enjeksiyonundan en erken 4 saat önceye gelecek şekilde sabah hafif bir kahvaltı yapılabilir. Kullanılan ilaçları kesmeye gerek yoktur. Çekim öncesi enjeksiyon odasında ılık bir odada dinlendirilir.

Hastanın üşümemesi gereklidir. Aksi takdirde kahverengi yağ dokusunda tutulum olur. Çekime başlamadan önce hastanın açlık kan şekeri ölçülür ve mesaneyi boşaltması istenir.

Açlık kan şekeri 200 mg/dL ve daha yüksek ise çekim yapılmamalıdır. Çünkü ortamda glikoz var demektir ve FDG’nin hücreye girmesi zorlaşır, mevcut bir tümörü görüntüleme şansı azalır.

Çekim öncesi hastanın boy ve kilosu bilinmelidir. PET cihazının düzgün standart tutulum değerinin (standardized uptake value-SUV) değeri hesaplayabilmesi için bu iki değer gereklidir.

Hastaya çekimden yaklaşık 45 dakika önce kilogram başı 0,1-0,15 milicurie FDG dozu hesaplanarak intravenöz (İV) yolla verilir ve enjeksiyon odasında uygun koşullarda istirahat etmesi beklenir.

Gebelik

Bilinen ya da şüpheli bir gebelik durumu olan kadın hastalarda olası zarar ve fayda oranı göz önünde bulundurulmakla birlikte F-18 FDG PET/BT çekimi önerilmemektedir. Ovülasyondan sonra ilk 10 günlük sürede gebelik testi yapılması karar sürecinde yardımcı olabilir. Eğer gebelik şüphesi varsa ve klinik olarak acil bir endikasyon yok ise yukarıdaki 10 gün kuralı uygulanmalıdır. 

Emzirme 

F-18 FDG süte çok az miktarda geçtiği için FDG enjeksiyonu sonrasında emzirmenin kesilmesi önerilmemektedir. Ancak emziren kadınlarda meme dokusu F-18 FDG tutulumu gösterdiği için anne ve bebeğin yakın temasının 12 saat süre ile kesilmesi, bebeğin anneden eksternal ışınlama yol ile alacağı dozu düşürmek amacı ile önerilmektedir.

Bebeğin F-18 FDG enjeksiyonundan hemen önce emzirilmesi bir sonraki beslenme ile enjeksiyon arasındaki zamanı en uzun tutacaktır. Anne sütünün sağılması ve 12 saatlik sürede biberon ile verilmesi yakın mesafe teması önlemek için önerilebilir.

Çekim ve sonrası:

Çekimler sıklıkla beyinden pelvis bitimine veya nadiren beyinden ayak ucuna kadar yapılır. Çekim sırasında önce BT görüntüleri elde edilir. Cihaza bağlı olmakla birlikte tüm vücut 15-20 saniyede görüntülenir. BT çekimi ya düşük doz ya da standart doz şeklinde yapılır.

Ancak görüntü kalitesinin artırılması ve iyi bir raporlama için standart dozda BT çekilmeli, İV kontrast madde enjekte edilmelidir. BT çekimi ardından PET çekimi yapılır.

PET tetkiki de 20-30 dakika sürmektedir. Bazen hastalara geç çekim alınması gerekebilir. Çekim sonrası hastaya bol su içmesi, yemek yemesi, sık idrara gitmesi ve yaklaşık iki saat insanlardan uzak bir alanda beklemesi söylenir