Iş kazalari ve meslek hastalıkları tanımları hangi kanunlarda geçer

Meslek hastalığı, işyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile meydana gelen hastalıkların ortak adıdır. 5510 sayılı Kanunun 14. maddesine göre meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

İşçinin muayene olurken doktorun mutlaka işçiye “ne iş yapıyorsun?” diye sorması önemlidir, bu soru tanı ve tedavinin hızlanmasını sağlayacaktır.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) gibi uluslararası kaynaklarda meslek hastalıkları; zararlı bir etkenle bundan etkilenen insan vücudu arasında, çalışılan işe özgü bir neden-sonuç, etki-tepki ilişkisinin ortaya konabildiği hastalıklar grubu olarak tanımlanmaktadır.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve genel sağlık Sigortası Kanunu’nun 14. maddesine göre ise; Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir.

Meslek hastalıkları etkenle işçinin ilk temasından 1 hafta ile 40 yıl sonra ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle çalışırken işyerindeki tüm kayıtların düzenli tutulması gerekmektedir.

Türkiye’ de SGK Sağlık İşlemleri Tüzüğüne göre Meslek Hastalıkları 5 gruba ayrılmıştır:

A.Grubu:

• Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları,
• Ağır metaller
• Çözücüler
• Gazlar

B Grubu:

• Mesleki cilt hastalıkları,
• Gürültü ve titreşim
• Yüksek ve alçak basınçta çalışma
• Soğuk ve sıcakta çalışma
• Tozlar
• Radyasyon

C Grubu:

• Pnömokonyozlar (toz hastalıkları) ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları,
• Bakteri kaynaklı olanlar
• Virüs kaynaklı olanlar
• Biyoteknoloji kaynaklı olanlar.
• Psikolojik kaynaklı olan meslek hastalıkları

D Grubu:

• Mesleki Bulaşıcı Hastalıkları,

E Grubu:

• Fiziksel etkenlerle olan meslek hastalıkları.

Meslek Hastalığının Şartları Nelerdir?

Sigortalı çalışan kişinin mesleğini icra ederken her gün yerine getirdiği işler nedeniyle veya işin sahip olduğu özelliklerden veya işin mecburiyetlerinden dolayı yaptığı iş ile bağlantılı olarak meydana gelen hastalıklar meslek hastalığı olarak kabul edilmektedir. Sigortalının her hastalığı meslek hastalığı olarak değerlendirilemeyecektir, bir hastalığın meslek hastalığı olarak nitelendirilip tazminat davasına konu edilebilmesi için belli başlı şartlar vardır. Buna göre;

• İşçilik Şartı: 5510 sayılı kanuna göre meslek hastalığı nedeni ile hak iddia edebilecek kişi ancak ‘sigortalı’ olmalıdır. Ancak belirtilmelidir ki, işçi sigortalı olmasa bile, çalışması ve meslek hastalığı kurumca başka türlü tespit edilmediği takdirde, meslek hastalığı tespit davası açılarak hem sigortalılığın hem de meslek hastalığının tespit edilmesi mümkündür.
• İşin Yürütüldüğü Sırada Oluşması Şartı: Meslek hastalığı (hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik hâli) işçinin yürüttüğü iş sebebiyle ortaya çıkmalıdır. Meslek hastalığı ile işçinin yaptığı iş arasında bir nedensellik bağı bulunmalıdır.
• Süre Şartı: Meslek hastalığı işçinin belli bir devamlılık arz eden çalışma sürecinde ortaya çıkmalıdır. Ani veya tesadüfi gelişen olaylar neticesinde işçinin bedensel veya ruhsal zarar görmesi “iş kazası” olarak kabul edilir. Bu durumda iş kazası nedeniyle tazminat davası açılabilir. Meslek hastalığı ise belli bir süre sonunda yavaş yavaş bedensel ve ruhsal zararların gelişmesidir.
• Hastalık Şartı: Meslek hastalığı, Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Yönetmeliği ve Tüzüğü’nde yer alan hastalıklardan olmalıdır. Hastalık, işçiyi bedensel veya ruhsal açıdan etkileyerek bir engelliliğe yol açmalıdır. SGK sağlık raporuyla veya mahkemede açılan bir tespit davasıyla saptanmalıdır. Yönetmelikte belirlenmiş hastalıklar dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmaması hususunda çıkabilecek uyuşmazlıklar, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır.

Meslek Hastalıklarına Verilebilecek Örnekler;

Meslek hastalıkları Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü’nün 5. maddesinde tasnif edilerek ana başlıklar halinde düzenlenmiştir:

1. Baş arızaları (kafa kemikleri, nöroloji, nöröşirürji, psikiatri arıza ve hastalıkları)
2. Göz arızaları
3. Kulak arızaları
4. Yüz arızaları
5. Boyun arızaları
6. Göğüs hastalıkları
7. Omuz ve kol arızaları
8. El bileği ve el arızaları
9. El parmakları arızaları
10. Omurga arızaları
11. Karın hastalık ve arızaları,
12. Pelvis ve alt ekstremite arızaları
13. Endokrin, metabolizma, kol

Meslek Hastalığı Sigortasından Sağlanan Haklar Nelerdir?

1- Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi.
2- Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması.
3- İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması.
4- Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi.
5- Meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesi.

Meslek Hastalığına Dayalı Hak İddia Edebilmek İçin;

1. Çalışan kişinin SGK’lı olmasıdır.
2. Çalışanın daha önceki muayene bulguları KESİNLİKLE gözden geçirilir.
3. Kişinin ilgili hastalık maruziyet değerinin üstünde maruziyeti olması gerekmektedir.
4. Hastalığın yükümlülük süresi içinde çıkması gerekmektedir.
5. Hastanın ve hastalığın öyküsü alınır, yaptığı işle ilgisinin olup olmadığına ilişkin bilgiler toplanır.
6. Meslek hastalığına yakalanıldığına dair işyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları ön tanı
Ön kanı koyulduğu takdirde 6331 sayılı İş sağlığı ve güvenliği kanuna göre işveren, bu durumu Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına, 3 işgünü içerisinde, sevk etmekle yükümlüdür.
7. Tıbbi muayene bulguları da değerlendirilir.
8. Meslek hastalığı kuşkusu devam ediyorsa çalışanın vücudunda ve işyerinde şüphelenilen madde analizi yapılarak kesin tanıya gidilir.
9. Çalışanın daha önceki benzer şikayetlerinden sonra işyerinde aynı birimde çalışırken şikayetlerinin artması meslek hastalığı kuşkusunu artırır.

Meslek Hastalığına Yakalanılması Durumunda Ne Yapılır?

5510 sayılı kanuna göre, Sigortalı çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutuldu ise;

1. Çalışan Meslek hastalığı ile ilgili tanı alabilmek için SGK İl Müdürlüğüne bireysel başvuruda bulunup(ÖĞRENİLDİĞİ GÜNDEN İTİBAREN 3 İŞ GÜNÜ İÇİNDE), meslek hastalıkları hastanesine sevk ister.
2. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Ek-7’de yer alan iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesini vermekle yükümlü olanlar e-Sigorta ile Kuruma bildirir veya doğrudan ya da posta yoluyla da ilgili üniteye gönderebilir.
Adi posta veya kargo ile yapılan bildirimlerde Kurum kayıtlarına intikal tarihi, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile yapılan bildirimlerde de postaya veriliş tarihi esas alınır. Bildirim için tanınan sürede resmi tatil günlerine rastlayan günler üç iş günü hesabında dikkate alınmaz.
3. Öncelikle ‘Tıbbi tanı’ konulur.
4. Kişinin çalışma öyküsü alınır
5. Fiziksel muayene ve laboratuvar değerlendirmeleri yapılır.
6. İşyeri ortam ölçümleri yapılır.
7. Tıbbi tanının Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından onaylanması durumunda ‘Yasal Tanı’ konumuna geçer.
8. Kurumca yetkilendirilen sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbi belgeleri incelenir.
9. Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbi sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenir.
10. Tanı aldıktan sonra bu tanı ile işverene gidip, SGK’ya başvurmasını ister
11. Yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç 10 gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir.
12. İşveren bildirim yapar.
13. İşyeri teftişleri, analizler vs ile bir dosya tamamlama süreci tamamlanır
14. Dosya SGK Yüksek Sağlık Kurulu’na gider, dosya onaylanırsa bir iş göremezlik oranı belirlenir.
15. Oran yüzde10’u geçerse iş göremezlik ödeneği tahsis edilir ve meslek hastalığı kesinleşmiş olur.Sigortalı kişiye tazminat öder.
Sonucun Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur.

İş Kazası Meslek Hastalığı Bildirimi, elektronik ortamda yapılabileceği gibi, internet erişiminin bulunmadığı yerlerde kağıt ortamında da Kuruma gönderilir. Bildirim Formu’na www.sgk.gov.tr adresinden, E-SGK başlığı altında yer alan diğer uygulamalar menüsü içinde bulunan çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi alt menüsünden Hizmet Akdi İle Çalışanlar başlığı altındaki İşveren Bildirim İşlemleri ekranından ulaşılabilecektir.

İşçinin Diğer Hakları;

Maddi tazminat:

• Meslek hastalığına yakalanan işçi, işvereni aleyhine iş mahkemelerinde maddi ve manevi tazminat davası açabilir.
• Davanın dayanağı, meslek hastalığı hastanesinden alınmış meslek hastalığı raporudur.
• Rapordan sonra işçinin meslekte kazanma kaybı oranı yüzde üzerinden yine ilgili hastane tarafından belirlenir.
• Yargılama sürecinde işçinin çalıştığı işyerine hâkim ve bilirkişi tarafından keşfe gidilir. Keşif yapılmasındaki amaç işverenin iş sağlığı ve işçi güvenliği açısından kanunlara uyup uymadığının, gerekli tedbirleri alıp almadığının saptanmasıdır. Bunun sonucunda bilirkişi işverenin kusurlu olup olmadığını ve kusur oranını belirler.
• Meslekte kazanma kaybı oranına göre (yani iş göremezlik oranı) ve işverenin de kusuruna göre bilirkişice bir hesap yapılır ve işçinin alacağı maddi tazminat miktarı belirlenir.
• Ayrıca davalı işyeri, işçisini sigortalı olarak çalıştırmışsa Sosyal Güvenlik Kurumu işçiye maluliyet maaşı bağlar.

Manevi tazminat:

• Hastalık nedeniyle çektiği ızdırabın, acının karşılığı olarak anılır ve buna karşılık gelen ödeme miktarını hâkim kendi vicdani kanaatine göre belirler.
• İşçi mahkemede davasını ispat için her türlü delili kullanabilir. Tanık da bunlardan biridir.
• Tazminat davasının açılacağı yer mahkemesi, işçinin işi gördüğü yerdeki iş mahkemesidir.
Hizmet Tespiti Davası:
• İşçi meslek hastalığına yakalandığı işyerinde sigortasız – kayıt dışı çalıştırılmışsa başvurabileceği bir diğer hukuk mekanizması yine iş mahkemelerinde açacağı hizmet tespiti davasıdır.
• Burada davalı olarak hem işveren hem de Sosyal Güvenlik Kurumu gösterilir. Davanın amacı işçinin davalı işyerinde çalıştığının ancak sigortasının yaptırılmadığının ispatıdır.
• Davanın açıldığı tarihten geriye doğru beş yıllık dönem hüküm altına alınabilir.
• Dava sonunda davacının o dönemde sigortalı olmasına karar verilir. Ve toplam primler işvence ödenir.
• İşçinin meslek hastalığı nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumu imkanlarından yararlanması için sigortasız çalıştırıldığının mahkemece tespit edilmesi gerekir.
• Davada en önemli ispat vasıtası tanık beyanlarıdır. Davacıyla aynı dönemde çalışmış bordrolu (yani sigortalı) tanıklar dinlenir. Şayet işyerinde bu özelliklere sahip tanık bulunamazsa komşu işyerlerinde davacıyla aynı dönemde çalışmış tanık beyanlarına da itibar edilir.

Koronavirüs Meslek Hastalığı Mı?

Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası, TBMM Sağlık Komisyonu’ndaki tüm partilerin Covid-19’un sağlık emekçileri için meslek hastalığı sayılması kabul edildiğini duyurdu. Buna göre Koronavirüs (Covid-19) meslek hastalığı sayılacak.

İş kazaları hangi kanunda yer alır?

İş kazası ve meslek hastalıkları hangi Kanun çerçevesinde değerlendirilir?

İş kazaları ve meslek hastalıkları ülkemizde hangi Kanun kapsamında incelenmektedir?

İş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili maddi sorumluluk hangi kanunda yer alır?