Satın alma gücü paritesine göre kişi başı milli gelir

Dünya Bankası 2019 yılına ait Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP) verilerini açıkladı. Türkiye dünya sıralamasında satın alma gücü bazındaki yerini korudu. Nominal sıralamaya göre 2019 tahminlerine göre 19'uncu sırada yer alan Türkiye, ülkeler arasındaki ürün ve hizmet fiyat farklılıklarını da dikkate alan satın alma gücü bazında ise 2.325 trilyon dolar Gayri Safi Milli Hasıla (SAGP GSYH) ile dünyada 13. sırada yer aldı. Türkiye bu veriyle OECD ülkeleri içinde de 7. sıraya yerleşti. Türkiye, 2018’de 2.3 trilyon dolar SAGP GSYH ile yine 13. sırada bulunuyordu.

Dünya Bankası’nın 2019 yılı Satın Alma Gücü Paritesi bazında Kişi Başı Milli Gelir rakamı ise Türkiye için 27 bin 875 dolar olarak gerçekleşti.

Türkiye’nin de dahil olduğu ve Çin, Rusya, Endonezya, Brezilya, Meksika, Malezya, Arjantin, Güney Afrika Cumhuriyeti, Sırbistan gibi ülkelerin içinde bulunduğu ‘üst orta gelir grubu’ içinde, kişi başı satın alma gücü sıralamasında Malezya 29 bin 525 dolarla birinci, Rusya 29 bin 181 dolarla ikinci, Türkiye 27 bin 875 Dolar ile üçüncü sırada bulunuyor.

BloombergHT'den Tahsin Akça'nın haberine göre, Ekonomist Mehmet Zeki Akıllıoğlu SAGP hesabına göre kişi başı satın alma gücü sıralamasının nominal sıralamaya göre daha önemli olduğuna dikkat çekerek, “Türkiye’de yaşayan bir kişi, Dünya Bankası tarafından açıklanan 9 bin 43 dolar ‘nominal’ kişi başı geliriyle ABD fiyatlarıyla 27 bin 875 dolar karşılığı mal ve hizmet satın alabilme gücüne sahip demektir. Yani bir Amerikalı'nın 27 bin 875 dolar ile sahip olduğu hayat standardını Türkiye’de yaşayan bir kişi 9 bin 43 dolar ile sağlayabiliyor" diye konuştu.

Satın Alma Gücü hesabında kullanılan ürün ve hizmet sayısının son senelerde 5 bin adete yükselmiş olduğuna dikkat çeken Akıllıoğlu, “5 bin sayısı ile, ülkelerde kullanılan aynı veya benzer kalitedeki ana ürün ve hizmet bandının tamamı kapsanmış oluyor" dedi.

SATINALMA GÜCÜ PARİTESİ NASIL HESAPLANIYOR?

Satınalma Gücü Paritesi hesabında, ürün ve hizmetlerin ülkeler arası fiyat farklılıklarını ortadan kaldırmakta kullanılan ‘PPP rate’ (SAGP kuru) kullanılıyor.

‘SAGP kuru’ hesabı ABD dolarına karşı her ülkenin kendi para birimi için hesaplanıyor. SAGP kuru, 1 ABD dolarının ABD’de satın aldığı ürün veya hizmetin, diğer ülkenin para birimiyle diğer ülkede kaça alınabildiğini gösteriyor. SAGP kuru ile hesaplandığında, 1 Dolar ile ABD’de satın alınabilen ürün veya hizmetin aynısı, Türkiye’de, 1,84 TL’ye satın alınabiliyor. SAGP kuru Türkiye’de ve ABD’de kullanılmakta olan 5 bin adet ortak temel ürün ve hizmetin her iki ülkedeki fiyatları karşılaştırılarak bulunuyor.

Ülkelerin gelirlerine göre sınıflandırması yapılırken, dolar bazlı kişi başı gelir ve satın alma gücü paritesine göre kişi başı gelir hesaplanmaktadır.

Kişi başı gelir hesaplanırken ülkenin dolar bazlı GSYH’sinin ülke nüfusuna bölünmesiyle elde edilen rakam, ülkenin kişi başı gelirini ifade etmektedir. Dolar bazlı GSYH ise TL olarak hesaplanan GSYH’nin yıllık ortalama dolar kuruna çevrilmesi ve ülkenin nüfusuna bölünmesiyle elde edilmekte. Dünya Bankası’na göre 2018 yılında Türkiye’nin kişi başı geliri 9.311 dolar olarak hesaplanmıştı.

Satın alma gücü paritesine göre kişi başı gelir, ülkeler arasındaki fiyat farklılıklarını gidermek ve uluslararası alanda farklı para birimlerinin satın alma güçlerini görmek için hesaplanmaktadır. Bu hesaplama türünde gelişmekte olan ülkelerin satın alma gücüne göre hesaplanan kişi başı geliri, ortalama dolar kuru ile hesaplanan kişi başı gelirinden daha yüksek çıkmakta.

Yani ortalama dolar kuru ile hesaplanan rakam 9.312 dolar iken satın alma gücü paritesine göre 27.892 dolar olarak hesaplanmakta.

İki hesap arasındaki fark çok büyük.

Diğer yandan İngiltere’de ortalama kur ile hesaplanan rakam yaklaşık 42.491 dolar iken satın alma gücü paritesine göre kişi başı gelir 45.489 dolar seviyesinde. Gelişmiş ülkelerde iki hesaplama arasında çok büyük fark olmuyor.

KİŞİ BAŞI GELİR Mİ SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİNE GÖRE GELİR Mİ?

Bu kadar fark olması nedeniyle hangi hesaplamanın ülkelerin gerçek kişi başı gelirini temsil ettiğini belirlemek bazen tartışmalara neden olmaktadır. Çünkü satın alma gücü paritesi kullanılarak yapılan hesaplamada kişi başı gelirin çok yüksek çıkmasına karşın kişilerin bu kadar yüksek gelire sahip olmadığı açıktır.

Diğer yandan kişi başı gelirin, ülkenin gerçek üretimini, üretim gücünü ve kapasitesini göstermesi açısından daha gerçek bir gösterge olduğu tartışma götürmez.

Ayrıca kişi başı gelir ülkenin üretim yapısı hakkında önemli ipucu vermektedir. Ülkenin üretim yapısının sağlam olması, dış şoklara karşı dirençli olması, TL’nin değerini koruması dolayısıyla artan üretim dolar bazlı GSYH’nin de yükselmesi anlamına gelmekte.

KİŞİ BAŞI GELİRİ ARTTIRMANIN YOLU NEDİR?

Kişi başı gelir ve satın alma gücü paritesine göre yani her iki durumda da kişi başı geliri arttırmanın yolu ve iki hesaplama arasındaki farkın azaltılması, üretimin arttırılması, ekonomik büyümenin sürdürülebilir olması, üretim yapısının değiştirilmesi özellikle de üretimin niteliğinin arttırılmasıyla birebir ilgilidir.

Ayrıca üretim yapısından kaynaklanan yüksek cari açıklar ve tasarruf düşüklüğü nedeniyle dış finansmana ihtiyaç duyulması, ekonomide oluşan kırılganlıklar, dolar bazlı GSYH’nin azalmasına neden olmakta.

Türkiye’nin son yıllarda bir taraftan cari açığın neden olduğu kırılganlıklar nedeniyle üretimden vazgeçmesi yani düşük büyüme oranlarının zorunlu tercih olması ve geçen yıl yaşanan kur şoku sonrasında dolar bazlı GSYH’nin ve kişi başı gelirin düşmesi bunun bir örneğidir.

Bu nedenle kişi başı gelirde aşağı yönlü trendin devam etmemesi ve uzun süredir bulunulan orta gelir grubunun üst diliminden yüksek gelirli ekonomiler grubuna girmenin anahtarı, kişi başı geliri düşüren kırılganlıkların azaltılması, yatırım ikliminin iyileşmesi ve yapısal sorunların azaltılmasıdır.

Satın alma gücü paritesine göre GSYH nedir?

Göreli satın alma gücü paritesi nedir?

SAGP nasıl hesaplanır?

Satın alma gücü paritesi neye göre belirlenir?